View Chełmno - Akademia Chełmińska in a larger map

Lokalizacja: Chełmno, pow. chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie. Budynek dawnej Akademii Chełmińskiej położony jest na Starym Mieście, na rogu ul. Szkolnej i Franciszkańskiej.	Więcej zdjęć >>>
Datowanie: XVII/XVIII w., ok. poł. XVIII w., 3. ćw. XIX w., 1958 r.
Technika, materiał: Budynek murowany z cegły, tynkowany. Stropy częściowo drewniane.
Już na przełomie lat 1385 i 1386 zakon krzyżacki zaczął zabiegać o powstanie w Prusach uniwersytetu. W 1386 r. papież Urban VI wystawił przywilej zezwalający na utworzenie w Chełmnie uniwersytetu, czyli studium generale. Kolejny podobny przywilej wystawił cesarz Zygmunt Luksemburski w 1434 r. Z powodów finansowych oraz politycznych, dopiero w 1472 r. doszło do powołania studium particulare, czyli szkoły średniej, prowadzonej początkowo przez Zgromadzenie Braci Wspólnego Życia, sprowadzonych z Zwolle w Niderlandach. Szkoła ta miała dość wysoki poziom, a niektórzy historycy przypuszczają, że kształcił się w niej sam Mikołaj Kopernik przed wyjazdem do Krakowa. W 1. poł. XVI w. poziom gimnazjum zaczął się stopniowo obniżać, przeżywało ono również poważne kłopoty finansowe. Szkołę reaktywowano jako gimnazjum protestanckie w 1554 r., ale działała ona tylko do śmierci pierwszego rektora w 1565 r. Wkrótce miasto opuścili również Bracia Wspólnego Życia. Ponowne odnowienie szkoły nastąpiło w 1692 r., pod nazwą Akademii Chełmińskiej, mimo że miała ona poziom odpowiadający zaledwie gimnazjum. Zarząd nad uczelnią objęło zgromadzenie księży misjonarzy, sprowadzonych do Chełmna w 1676 r. przez biskupa Jana Małachowskiego. Miała ona cztery klasy: gramatyki, syntaktyki, poetyki i retoryki, później dodano jeszcze klasy przygotowawczą i elementarną. Jako nauczyciele zatrudnieni byli m.in. Grzegorz Gorczycki, profesor poezji i retoryki z Uniwersytetu Krakowskiego oraz Marcin Kurowski. W XVIII w., po początkowym okresie upadku spowodowanym wojną północną, nastąpiły nie zawsze uwieńczone sukcesem próby sprowadzenia  profesorów z Uniwersytetu Krakowskiego. Współpracowano także z Uniwersytetami Wrocławskim i Wileńskim. Ostatecznie w 1756 r. Akademia została kolonią Uniwersytetu Krakowskiego, podporządkowaną organizacyjnie i naukowo uczelni krakowskiej. Dzięki temu podniósł się poziom nauczania i prestiż, w konsekwencji zwiększyła się również liczba napływających tu uczniów. Działalność Akademii została ostatecznie przerwana przez pierwszy rozbiór Polski. W 1779 r. profesorowie krakowscy zostali zmuszeni przez rząd pruski do opuszczenia Chełmna, co oznaczało w praktyce koniec gimnazjum. Obecnie w budynkach dawnej akademii mieści się Gimnazjum nr 1 im. Akademii Chełmińskiej.
Zachowany do dzisiaj budynek Akademii powstał w okresie odnowienia szkoły pod rządami księży Misjonarzy, na przełomie XVII i XVIII w. Ok. połowy XVIII w., po przekształceniu gimnazjum w filię Uniwersytetu Krakowskiego, przedłużono go o pięcioosiowy budynek od strony zachodniej. Pierwotnie miał dwa piętra, a do dzisiejszej wysokości obniżono w 1. poł. XIX w. W 3. ćw. XIX w. wykonano nowe elewacje i dach wspólny dla obu części, starszej i nowszej. Wewnątrz, w auli na piętrze zachował się drewniany strop belkowany z czasów budowy (XVII/XVIII w.).
Bibliografia Chrzanowski T., Kornecki M., Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 187. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 4, Dawny powiat chełmiński, oprac. T. Mroczko, s. 63-64. Nowak Z., Dzieje tzw. Akademii Chełmińskiej, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 183-200.
Internet: http://akademiachelminska.edupage.org/ http://chelmno.pl/index1.php?cid=94&unroll=8
Fotografie: Piotr Kożurno © ICIMSS

Bądź pierwszym który skomentuje

Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą dodawać komentarze.
Proszę zaloguj się lub zarejestruj.

Powered by AkoComment Tweaked Special Edition v.1.4.2
Polska adaptacja - JoomlaPL.com Team