Wieś Czarże położona jest ok. 10 km na zachód od Unisławia. Wzmiankowana była już w 1222 r. jako jedna z posiadłości nadana przez Konrada Mazowieckiego biskupowi misyjnemu Prus Chrystianowi. W 1285 r. mistrz krajowy Konrad von Thierberg wyznaczył jej granice i nadał jako własność rycerską rodzinie Bosel wraz z prawem wzniesienia grodu. Jeszcze w 1423 r. była wzmiankowana jako własność rycerska. Prawdopodobnie już po 1454 r. stała się własnością miasta Torunia, nadano jej wówczas prawo chełmińskie, ale w 1532 r. należy znowu do przedstawiciela szlachty. Ok. 1611 r. zakupiona przez Magdalenę Mortęską, ksienię chełmińskiego klasztoru benedyktynek, która założyła tu szpital (dom ubogich). Od 1626 r. częściowo zarządzana przez wojewodę chełmińskiego Pawła Działyńskiego. Wydano w tym czasie dla wsi wilkierz, czyli ustawę regulującą wewnętrzne życie miejscowości. Jest to jedna z niewielu zachowanych ustaw wiejskich w języku polskim z tego czasu. W 1723 r. Czarże jest własnością Jana Ansgarego Czapskiego, przyszłego wojewody chełmińskiego. Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Czarżu była wzmiankowana w 1285 r., sam kościół pojawia się w dokumentach w 1445 r. Zbudowano go na pocz. XIV w. Posiadał pierwotnie wieżę konstrukcji szkieletowej, nadbudowaną w 1638 r. Odnawiany w latach 1648, 1800, 1881 i 1972. Gotycki, przekształcony w XVII i XIX w., o bryle zniekształconej przez nadbudowanie w 1974 r. nowoczesnej w formie dzwonnicy w miejscu wieży. Murowany z cegły, z użyciem zendrówki, w prezbiterium na fundamencie kamiennym. Ma układ salowy, z kwadratową zakrystią od strony północnej, poprzedzoną prostokątną kruchtą z ok. poł. XVII w. Od zachodu do nawy przylega dolna część murów czworobocznej wieży, nadbudowanej w1974 r. Na zewnątrz naroża wzmocnione są szkarpami ustawionymi ukośnie.
Ołtarz główny z 1. poł. XIX w. o charakterze barokowym, z wykorzystaniem wcześniejszych elementów z końca XVII w. Dwa ołtarze boczne we wschodnich narożach nawy z ok. 1700 r. pochodzą ze Starogrodu. Przy ścianie południowej ołtarz barokowy z 2. poł. XVII w., przekształcony w XIX w., z rzeźbami barokowymi z XVIII w. Ambona o charakterze barokowym, z tego samego czasu, co ołtarz główny. Rzeźba Pieta gotycka z 1. ćw. XV w.
|