Dworzec jest najważniejszym zabytkiem Aleksandrowa, świadczącym o jego dawnym znaczeniu jako stacji nadgranicznej. Miasto rozwinęło się po zbudowaniu w latach 1861-1862 linii kolejowej łączącej Warszawę z granicą zaborów pruskiego i rosyjskiego. Stacją graniczną stał się Alekandrów, w którym wkrótce umieszczono siedziby urzędów, związanych z obsługą ruchu granicznego, a w latach 1860-1862 wybudowano budynek dworca. W trakcie powstania styczniowego, w 1863 r., dwóch polskich pracowników stacji przejęło dokumenty świadczące o tajnym porozumieniu Rosji i Prus w walce z powstańcami, tzw. konwencję Alvenslebena. Opublikowanie tych dokumentów było znaczącym sukcesem propagandowym Rządu Narodowego. W 1867 r., po zbudowaniu linii kolejowej do Ciechocinka, stacja Aleksandrów stała się ważnym miejscem przesiadek podróżnych udających się do tego kurortu. W dniach 3 i 4 września 1879 r. na stacji tej doszło do spotkania cara Aleksandra II i cesarza Niemiec Wilhelma I, które jednak nie miało większego znaczenia politycznego. Po 1920 r. stacja utraciła nadgraniczny charakter i straciła na znaczeniu. Po 1945, a zwłaszcza po 1989 r. budynki stacyjne uległy poważnej dewastacji. Obecnie podjęto starania prowadzące do przywrócenia kompleksowi dawnej świetności.

Budynek dworca składa się z kilku ujednoliconych budynków o różnych funkcjach związanych z działaniem stacji, tworzących kompleks na planie wydłużonego, wąskiego prostokąta. Wystrój architektoniczny utrzymany jest w stylu, który można określić jako neorenesans. Elewacje charakteryzują się bogatą artykulacją architektoniczną, na którą składają się boniowane uproszczone pilastry, obramienia okien, faliste naczółki i woluty wieńczące ryzality. W południowej części budynku mieści się główne wejście prowadzące do holu, poczekalni i kas biletowych. Elewacje tej części rozwiązane są symetrycznie. Wejście od strony miasta umieszczone jest w piętrowym ryzalicie, i poprzedzone jest portykiem wspartym na kolumnach. Poczekalnia stanowi przestronne, prostokątne pomieszczenie o bogatej dekoracji nawiązującej do baroku, ze stropem wspartym na smukłych żeliwnych kolumnach oraz pilastrach z głowicami korynckimi. Strop podzielony jest na prostokątne pola, z których w środkowym umieszczono świetlik wypełniony witrażem. Od strony północnej, dobudowanej w latach 80. XIX w. znajdowały się luksusowe apartamenty mieszkalne dla dostojnych gości, tzw. "carskie pokoje". Prowadząca do nich klatka schodowa zachowała pierwotny wystrój - żeliwne schody, latarnie i stolarkę.

Bibliografia

• Odznaka Krajoznawcza Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Dworzec kolejowy w Aleksandrowie Kujawskim. [dostęp 18 lipca 2011 r.]
• Ratujmy dworzec! [dostęp 18 lipca 2011 r.]