Gród, którego pozostałością jest grodzisko położone na półwyspie, w południowo-zachodniej części jeziora Archidiakonka, był głównym elementem wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego. Grodzisko jednoczłonowe, w kształcie nieregularnego, mocno wydłużonego owalu, ma powierzchnię ok. 2800 m kw. Wnętrze obiektu (majdan) zajmuje powierzchnię ok. 900 m kw.
Na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Chełmży przeprowadzono badania archeologiczne o charakterze sondażowo-weryfikacyjnym (w latach 1988 i 1992; Instytut Archeologii UMK w Toruniu) oraz wykopaliskowym (1995; D. Poliński, Instytut Archeologii UMK). Przebadano łącznie powierzchnię ok. 52 m kw., co stanowi ok. 6% powierzchni majdanu.
Większość z odsłoniętych nawarstwień wczesnośredniowiecznych stanowiło efekt destrukcji wału grodowego wykonanego w konstrukcji przekładkowej. W wyniku analizy układu stratygraficznego oraz materiału ceramicznego wyróżniono dwie wczesnośredniowieczne fazy osadnicze: fazę starszą (przedgrodową?) - IX-1. połowa X wieku oraz fazę młodszą (grodową) - 2. połowa XI-XI/XII wieku.
Wśród pozyskanego z badań archeologicznych ruchomego materiału źródłowego, poza dominującymi fragmentami wczesnośredniowiecznych naczyń ceramicznych i kośćmi zwierzęcymi, na uwagę zasługują elementy uzbrojenia: żelazny grocik strzały do łuku i trzewik pochwy od miecza(?).
Jezioro Archidiakonka identyfikuje się z występującym w źródłach pisanych jeziorem Głębokie, stąd też istnieje duże prawdopodobieństwo łączenia leżącego nad nim grodziska z jednym z obiektów określonych w dokumencie z Lonyz z roku 1222 jako quondam castra, czyli niegdyś grody, pod nazwą Glamboki; nazwa Głębokie dotyczy najprawdopodobniej okresu od 2. połowy XI do przełomu XI i XII wieku.

Bibliografia:

• W. Chudziak, Chełmża, gm. loco, [w:] Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog źródeł, red. J. Chudziakowa, Toruń 1994, s. 42-45.
• D. Poliński, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Chełmży, woj. toruńskie (badania w 1995 roku), [w:] Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek), red. W. Chudziak, Toruń 1997, s. 97-130.
• D. Poliński, Chełmża i najbliższe okolice w pradziejach i średniowieczu na podstawie badań archeologicznych, Szkice regionalne 1: Zapiski chełmżyńskie, K. Wajda (red.), Chełmża 2002, s. 7-50.

Fotografie: A. Drążkowska, D. Poliński
© ICIMSS