Grodzisko dwuczłonowe, położone na lewym brzegu Osy. Deniwelacje stromych stoków cypla wysoczyznowego, na którym posadowiono gród, dochodziły nawet do 35-40 m (człon I, czyli gród właściwy). Walor obronny głównej części warowni podnosił dodatkowo wał o wysokości 2-3 m nad poziom wnętrza obiektu, wzniesiony na nim od strony największego zagrożenia, czyli od przylegającego do wysoczyzny członu II. Oprócz głębokiej fosy oddzielającej dwa człony grodowe stwierdzono występowanie dwóch dalszych fos. Broniły one dojścia do podgrodzia, oddzielając obiekt od wysoczyzny morenowej. Warownia w Słupie miała całkowitą powierzchnię ok. 5200 m kw. (człon I – 2800 m kw. i II – 2400 m kw.) i zaliczała się pod tym względem do największych obiektów tego rodzaju w ziemi chełmińskiej. Jeśli zaś chodzi o powierzchnię mieszkalno-użytkową to była ona duża i wynosiła odpowiednio 1200 i 1000 m kw.
Na grodzisku zostały przeprowadzone wieloletnie badania archeologiczne: sondażowe oraz wykopaliskowe (Muzeum w Grudziądzu i Instytut Archeologii UMK; R. Boguwolski i A. Kola w latach 1972-1973, R. Boguwolski w latach 1984-1987 i A. Kola w latach 1988-1989). Odsłonięto nawarstwienia zarówno z wczesnego jak i późnego średniowiecza; chronologia fazy późnośredniowiecznej to XIV-początek XV wieku. W sumie przebadano ok. 345 m kw., co stanowi ponad 6% powierzchni całego stanowiska i ok. 15,7% powierzchni użytkowej.
Twierdza Starkenberg, wybudowana przez Krzyżaków w 1326 roku nad Osą, identyfikowana z grodziskiem w Słupie, składała się z dwóch części: owalnego grodu właściwego (człon I) i podkowiastego, obronnego podgrodzia (człon II). Budując tę warownię zaadaptowano wczesnośredniowieczny wał grodowy. Osłonowy wał odcinający (zbudowany z drewna, gliny i kamieni), o pierwotnej wysokości ok. 8 m, powstał na członie I obiektu. Do tego wału przylegał od wnętrza duży (14 x 6,5 m), prostokątny w rzucie budynek (blockhaus). Był on najprawdopodobniej budowlą jednokondygnacyjną o konstrukcji plecionkowej ścian, które wzmocniono gliną.
W wyniku badań archeologicznych pozyskano, oprócz fragmentów średniowiecznych naczyń ceramicznych i kości zwierzęcych, przedmioty stanowiące osprzęt zabudowy – gwoździe, haki, skoble i zawiasy, a także brązową sprzączkę do pasa i kaganek oliwny.

Bibliografia:

• R. Boguwolski, Dotychczasowe wyniki prac archeologicznych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Słupskim Młynie, pow. Grudziądz (stanowisko 3) w latach 1971-1973, Informator Muzeum w Grudziądzu, 1974, t. 15, nr 3-4, s. 53-67.
• R. Boguwolski, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Słupskim Młynie, pow. Grudziądz, w latach 1971-1972, [w:] Komunikaty Archeologiczne, Bydgoszcz 1978, s. 201-206.
• A. Kola, Grody ziemi chełmińskiej w późnym średniowieczu, Toruń 1991, s. 214-217.
• R. Boguwolski, A. Kola, Słup, gm. Gruta [w:] Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog źródeł, red. J. Chudziakowa, Toruń 1994, s. 160-165.
• R. Boguwolski, M. Kurzyńska, Archeologia północnej części ziemi chełmińskiej, Grudziądz 2001, s. 142-145.

Fotografie: R. Boguwolski, G. Szukay
© ICIMSS