Start arrow Inwentarz zabytków arrow Chełmno - Brama Grudziądzka, Kaplica na Bramce

Chełmno - Brama Grudziądzka, Kaplica na Bramce

View Chełmno - Brama Grudziądzka in a larger map
Lokalizacja: Chełmno, pow. chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie. Brama jest usytuowana w ciągu murów miejskich, na przedłużeniu ul. Grudziądzkiej. Od drugiej strony zaczyna od niej swój bieg ul. Dworcowa.
Brama Grudziądzka
Brama Grudziądzka - widok od strony miasta
Brama Grudziądzka - przejazd
 Nisza z rzeźbą Matki Boskiej Chełmińskiej
Brama Grudziądzka - wnęrze kaplicy
Więcej zdjęć >>>
Datowanie: 4. ćw. XIII w., XIV w., ok. 1620 r., 2. poł. XIX w., 1937 r., 1969 r.
Technika, materiał:  Część średniowieczna murowana z cegły w wątku wendyjskim i gotyckim, nowożytna kaplica i dobudówka tynkowana.
Jest to jedyna z zachowanych bram miejskich Chełmna. Została zbudowana prawdopodobnie w 4. ćw. XIII w., a w XIV w. powiększona od strony wschodniej o przedbramie. Od czasów kontrreformacji brama jest związana z kultem Matki Boskiej. Co najmniej od 1. poł. XVII w. wisiał na niej obraz Matki Boskiej Chełmińskiej, który w 1649 r., z inicjatywy ks. Jana Schmacka, został przeniesiony do kaplicy w farze.  Prawdopodobnie po tym wydarzeniu, ale przed 1655 r., została ona od strony wschodniej (zewnętrznej w stosunku do miasta) przebudowana i rozbudowana o kaplicę pw. Najświętszej Marii Panny, tzw. "Na Bramce". Jeśli do rozbudowy tej odnoszą się zachowane wewnątrz tablice z herbami Ogończyk i Rola, to fundatorami rozbudowy mogli być kasztelan chełmiński Olbrycht Czerski i jego żona Teresa Konstancja z Niemojewskich. W tym czasie od strony południowej do bramy dobudowano również przybudówkę mieszczącą klatkę schodową. Posadowienie kaplicy na miejscu dawnego przedbramia stwarzało problemy ze statyką budowli, ponieważ przedbramie nie miało fundamentów dostatecznie mocnych, aby dźwigać masywny budynek. Według źródła z końca XVIII w. sklepienie w kaplicy było w złym stanie i groziło zawaleniem. W czasie okupacji nisza z figurą Matki Boskiej Chełmińskiej została zamurowana, a sama figura zniszczona. Odtworzono ją w 1946 r.
Od zewnątrz łatwo jest rozróżnić część średniowieczną i nowożytną. Gotycka wieża bramna, o zachowanych ceglanych elewacjach, murowana w wątku wendyjskim i gotyckim, jest trójkondygnacyjna, na rzucie kwadratu, przekryta dachem czterospadowym o krótkiej kalenicy. Na parterze znajduje się przejazd, sklepiony kolebkowo z lunetami, z pozostałością gotyckiego przejazdu w postaci ostrołukowej arkady. Elewacja zachodnia bramy, od strony miasta, jest tynkowana, z półkolistym oknem wypełnionym neogotyckim maswerkiem.
Nowożytna kaplica w stylu manieryzmu niderlandzkiego jest z zewnątrz boniowana, dwupiętrowa, przekryta dachem dwuspadowym. Wnętrze jest doświetlone dwoma parami okien umiesczonymi w elewacjach bocznych. W elewacji wschodniej (zewnętrznej) znajduje się muszlowa nisza obramiona pilastrami, z rzeźbą Matki Boskiej Chełmińskiej (obecnie jest to kopia rzeźby zniszczonej w czasie wojny). Zwieńczenie kaplicy stanowi bogato dekorowany szczyt o urozmaiconym wykroju, pokryty dekoracją okuciową z kaboszonami, szyszkami i palmetami. Wnętrze kaplicy dzieli się na dwie części rozdzielone półkolistą arkadą. Partia wschodnia, dwuprzęsłowa, była niegdyś kryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, którego ślady zachowały się w postaci oporów przy ścianach. Część zachodnia, mieszcząca się w obrębie średniowiecznej wieży bramnej, pełni obecnie rolę chóru muzycznego.
Na wyposażenie kaplicy składają się m.in.: rokokowa mensa ołtarzowa z 2 ćw. XVIII w., obraz ze św. Rochem i św. Sebastianem z panoramą Chełmna, z datą 1708 r. odnoszącą się do zarazy, obraz Opłakiwanie, będący XVII-wieczną kopią pierwowzoru niderlandzkiego, obrazy przedstawiające św. Annę i św. Joachima, prawdopodobnie z XVII w., dwie płyty marmurowe - jedna z herbem Ogończyk i literami OCCCBLS, druga z herbem Rola i literami TCCCSP.
Bibliografia
  • Chrzanowski T., Kornecki M., Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 53-56.
  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 4, Dawny powiat chełmiński, s. 45-54.
  • Zieliński M. G., Chełmno civitas totius Prussiae metropolis XVI-XVIII w., Bydgoszcz 2007, s. 260-261.
Fotografie: Piotr Kożurno, Marek Wieczorek
© ICIMSS
 

Dodaj jako preferowany (275) | Zacytuj ten artykuł na swojej stronie | Odsłon: 2719

  Bądź pierwszym który skomentuje

Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą dodawać komentarze.
Proszę zaloguj się lub zarejestruj.

Powered by AkoComment Tweaked Special Edition v.1.4.2
Polska adaptacja - JoomlaPL.com Team

Zmieniony ( 07.10.2011. )