Pokaż Chełmno - kościół podominikański św. Piotra i św. Pawła na większej mapie
| Lokalizacja: Chełmno, Stare Miasto, blok zabudowy między ul. Kościelną i Wodną a murami miejskimi. Gm. Chełmno Miasto, pow. chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie. | | | Datowanie: Relikty w obrębie kruchty zachodniej - 2 ćw. XIII w. (?), prezbiterium - 4 ćw. XIII w., korpus - 1 poł. XIV w., dobudowa nawy północnej i szczyt zachodni - 3 ćw. XIV w., przebudowa nawy głównej i barokizacja korpusu - 2 poł. XVII w. | | Technika, materiał: Murowany z cegły w układzie wendyjskim, częściowo na fundamencje kamiennym. | | Wymiary: długość - ok. 63 m, szerokość - ok. 19,5 m, wysokość - 31 m, wysokość sklepień prezbiterium - 19,2 m | Według miejscowej tradycji dominikańskiej konwent w Chełmnie został założony w 1228 r. przez św. Jacka Odrowąża. Data ta odnosić się może do erygowania klasztoru, natomiast faktyczne osadzenie zakonników mogło nastąpić w czasie lokacji miasta, krótko po 1233 r. W 1243 r. biskupstwo chełmińskie obejmuje Heidenryk, dominikanin i wcześniejszy prowincjał polski, dla którego chełmiński klasztor był prawdopodobnie ważnym punktem oparcia w czasie, gdy jeszcze nie powstała siedziba biskupia w Chełmży. O późniejszym znaczeniu ośrodka chełmińskiego świadczy trzykrotne zwoływanie tu posiedzeń kapituł prowincjonalnych w latach 1370, ok. 1450 i 1519.
W okresie reformacji klasztor dominikanów, w przeciwieństwie do chełmińskich franciszkanów, nie uległ rozwiązaniu i cały czas funkcjonował. Po 1594 r. kiedy kanonizowano św. Jacka, wzniesiono obok kościoła kaplicę poświęconą temu świętemu. W 1617 r. na skutek postanowień potrydenckich nastąpiła regulacja życia zakonnego.
Począwszy od XVII w. dominikanie rozwinęli kult św. Dominika, św. Tomasza z Akwinu i św. Jacka. Jedną z uroczystości ku czci św. Tomasza zaszczycił swą obecnością biskup chełmiński Kazimierz Opaliński. Największą popularnością cieszył się jednak odpust św. Dominika obchodzony 4 sierpnia.
Na 1 poł. XVIII w. przypada wykonanie nowego późnobarokowego wyposażenia: ołtarza, stall zakonnych, ambony, chrzcielnicy, ław i ołtarzy bocznych.
W 1772 r. wraz z dostaniem się ziemi chełmińskiej w granice Prus zaczął się proces stopniowego upadku klasztoru, z krótką przerwą w okresie Księstwa Warszawskiego (l. 1807-1813). W 1829 r. wydano edykt o kasacie zakonu, która ostatecznie zakończyła się w 1836 r. Po pożarze w 1830 r. rozebrano zabudowania klasztorne, w 1834 r. kaplicę św. Jacka. Ołtarze boczne przeniesiono do okolicznych kościołów wiejskich m.in. w Dobrczu, Górznie, Grążawach, Kijewie Królewskim, Niedamowie, Łęcku, Linowie i Szczuce.
Kościół został objęty przez gminę ewangelicką i stopniowo zmodernizowany, poświęcenie nastąpiło w 1841 r. W 1946 został objęty przez władze polskie, kolejne poświęcenie, tym razem w obrządu rzymskotakolickim, nastąpiło w 1947 r. W 2003 r. rozpoczęto szeroko zakrojone prace remontowe kościoła. W pierwszym etapie wymieniono pokrycie dachu, następnie uporządkowano i udostępniono do zwiedzania wnętrze.
| Kościół gotycki ze zbarokizowanym wnętrzem, trójnawowy, bazylikowy, orientowany. Składa się z wydłużonego prezbiterium zamkniętego wielobocznie, o długości 4 przęseł, i trójnawowego korpusu, obecnie cztero-, dawniej sześcioprzęsłowego. Do kościoła przylegają nowsze dobudówki: do prezbiterium od południa trójprzęsłowa zakrystia, do korpusu od zachodu neogotycka kruchta. Kościół zachował zewnątrz gotycką bryłę i elewacje, w całości gotycki charakter zachowało tylko prezbiterium, ponieważ wnętrze korpusu uległo barokizacji w 2 poł. XVII w., z nadbudową ścian nawy głównej, założeniem nowych sklepień i prawdopodobnie zmianą podziału na przęsła. Zewnątrz budowla jest opięta skarpami. Sklepienia w prezbiterium są krzyżowo-żebrowe, z wyjątkiem przęsła środkowego, sklepionego gwiaździście. W korpusie sklepienia barokowe, kolebkowe z lunetami, w nawie głównej dzielone na przęsła za pomocą gurtów.
Z pierwotnego wystroju gotyckiego zachowały się wsporniki służek w prezbiterium i fragmenty malowideł w nawach bocznych: Rzeź Niewiniątek i Ukrzyżowanie. W prezbiterium spoczywa pierwszy biskup chełmiński Heidenryk (zm. w 1263 r.), co upamiętnia zachowana wapienna płyta nagrobna z przełomu XIII i XIV w. Z późniejszego wyposażenia zachowany barokowy ołtarz główny z 3 ćw. XVIII w., ambona, stalle zakonne i chrzcielnica. Na emporze chóru muzycznego znajdują się organy z 1880 r. firmy Sauer z Franfukrtu nad Odrą. | Bibliografia - Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 119-129.
- Zieliński Marek, Soborska-Zielińska Anna, Kościół Świętych Piotra i Pawła w Chełmnie, Pelplin 2005.
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 4, Dawny powiat chełmiński, oprac. T. Mroczko, s. 26-30.
| Fotografie: Piotr Kożurno, Marek Wieczorek
© ICIMSS |
 Dodaj jako preferowany (210) |  Zacytuj ten artykuł na swojej stronie | Odsłon: 2796
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą dodawać komentarze.
Proszę zaloguj się lub zarejestruj. Powered by AkoComment Tweaked Special Edition v.1.4.2 Polska adaptacja - JoomlaPL.com Team |
Inwentarz zabytków 
Bądź pierwszym który skomentuje
