Pokaż Chełmno - zespół klasztorny podcysterski, ob. Sióstr Miłosierdzia na większej mapie
| Lokalizacja: Chełmno, Stare Miasto, północno-zachodni blok zabudowy pomiędzy ul. Dominikańską a murami miejskimi. Gm. Chełmno Miasto, powiat chełmiński, woj. kujawsko-pomorskie. | | Datowanie: 2 ćw. XIII w. - Wieża Mestwina, po 1267 r. - mury miejskie na terenie klasztoru, k. XIII w. - 1310/1320 - pierwszy etap budowy kościoła, do 1330 lub 1350 - drugi etap budowy kościoła, 1. poł. XIV w. - północne skrzydło klasztoru; 1595 r. - kaplica św. Marii Magdaleny i krypta grzebalna dla zakonnic, 1603 r. - budynek nowicjatu, od 1888 r. - przebudowy i adaptacje budynków klasztornych, 1879-1899 - budowa nowego skrzydła południowego, 1905 r. - Dom św. Wincentego przy dziedzińcu zachodnim
| Technika, materiał: Budynki murowane z cegły w układzie wendyjskim i gotyckim, kościół na kamiennym fundamencie. Wymiary kościoła: długość 27 m, szerokość 9,25 m, wysokość wnętrza 18 m.
| Dawny zespół klasztorny Cysterek powstały w latach 1280-1330 z nadania Bertolda z Czystego i jego żony Krystyny. W skład zespołu wchodzi kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Przed 1483 r. zespół przeszedł w ręce benedyktynek. W XVI w. pod wpływem reformacji konwent zmagał się z głębokim kryzysem zażegnanym wstąpieniem w 1579 r. Magdaleny Mortęskiej. Dzięki niej klasztor stał się centrum tzw. reformy chełmińskiej, promieniującej na konwenty w całej Polsce. Klasztor benedyktynek został skasowany przez Prusaków w 1821 r. Budynki otrzymało zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia. Siostry prowadziły tu szkołę (do czasów Kulturkampfu w 1875 r.) i szpital. Wówczas zespół klasztorny został przebudowany w stylu neogotyckim.Data przybycia cysterek do Chełmna nie jest pewna. Na podstawie nieco późniejszego dokumentu można wnioskować, że nastąpiło to w 1266 r. Wymienione jest w nim nadanie wszystkich swoich dóbr cysterkom przez Bertolda z Czystego i jego żonę Krystynę. W 1267 r. Rada Miejska Chełmna nadała zakonnicom działkę przy murach miejskich, należącą wcześniej do Konrada z Papowa, z zastrzeżeniem ponoszenia przez zakonnice kosztów budowy murów i naprawy drewnianych urządzeń obronnych na tym odcinku. Kolejne nadania dóbr nastąpiły w 4. ćw. XIII i na początku XIV w. W XVI w. klasztor znacznie podupadł. Stało się to za sprawą reformacji, która przenikała na Ziemię Chełmińską, dodatkowo miasto spustoszyła zaraza, tak że w pewnym momencie w konwencie pozostały tylko dwie zakonnice. Sytuacja znacznie się zmieniła po wstąpieniu w 1579 r. do klasztoru energicznej ksieni Magdaleny Mortęskiej, córki starosty pokrzywieńskiego, blisko spokrewnionej z biskupem chełmińskim Piotrem Kostką. Doprowadziła ona do przyjęcia surowej reguły św. Benedykta i odnowy klasztoru. Dzięki jej rządom, w latach 1580-1601 przez klasztor przeszło około 100 nowicjuszek, zasilając wiele klasztorów ówczesnej Rzeczpospolitej. Po śmierci w 1631 r., pochowano ją wbrew jej życzeniu w osobnej krypcie, gdzie jej zmumifikowane ciało można oglądać do dziś. Po pierwszym rozbiorze Polski rząd pruski zajął dobra klasztorne, co było wstępem do ostatecznej likwidacji zgromadzenia. Dekret o kasacie wydano w 1821 r., ostatnia siostra, Anna Szymańska, zmarła w 1855 r. W tym samym roku, w którym nastąpiła kasata, zabudowania klasztorne zostały przekazane zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia, które wcześniej zajmowały pobliskie zabudowania klasztoru pofranciszkańskiego. Siostry uruchomiły szpital, szkołę dla dziewcząt z internatem i ochronkę. Dzisiaj klasztor pocysterski jest jedynym w Polsce miejscem opieki nad osobami szczególnie upośledzonymi fizycznie i psychicznie.
| Położenie klasztoru na skraju skarpy wiślanej sprawia, że jest jednym z ważniejszych elementów panoramy Chełmna. Jest to rozległy kompleks wielu budynków o zróżnicowanym pochodzeniu i czasem nie do końca poznanej historii. Najstarszym elementem jest tzw. Wieża Mestwina (Mściwoja), jeden z najstarszych budynków na Ziemi Chełmińskiej, powstała być może jeszcze w 2. ćw. XIII w. i służyła jako strażnica krzyżacka. Nieco później, po 1267 r. zaczęto budować mury miejskie na terenie klasztoru. W ich wschodnim odcinku, na osi ul. Dominikańskiej znajduje się baszta, będąca prawdopodobnie dawną bramą. Kościół zaczęto wznosić prawdopodobnie jeszcze w końcu XIII w., a ukończono ostatecznie między 1330 a 1350 r. Jest to budowla w zasadzie salowa, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium, z tym że część nawowa jest dwukondygnacyjna. W jej dolną część jest wbudowana dwunawowa hala, z chórem zakonnic w górnej kondygnacji. Od zachodu znajduje się gotycki szczyt zwieńczony wieżyczką, nadbudowaną w początku XVII w. Niewielkie wnętrze świątyni jest wypełnione bogatym wyposażeniem pochodzącym głównie z końca XVI i początku XVII w.
Do kościoła od zachodu przylega najstarsze skrzydło klasztorne (północne), łączące go z wieżą Mestwina. Jeszcze w średniowieczu zbudowano również skrzydło zachodnie, przylegające do północnego oraz wschodnie, nie połączone z kościołem. W XIX w. kompleks powiększył się o nowe budynki, zbudowano również całkiem nowe skrzydło południowe, na miejscu starszego.
| Bibliografia - Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991
- Domasłowski Jerzy, Kościół i dawny klasztor cysterek w Chełmnie, Warszawa-Poznań-Toruń 1983.
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 4, Dawny powiat chełmiński, oprac. T. Mroczko, s. 26-30.
| Fotografie: Piotr Kożurno, Marek Wieczorek
© ICIMSS |
 Dodaj jako preferowany (259) |  Zacytuj ten artykuł na swojej stronie | Odsłon: 2140
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą dodawać komentarze.
Proszę zaloguj się lub zarejestruj. Powered by AkoComment Tweaked Special Edition v.1.4.2 Polska adaptacja - JoomlaPL.com Team |
Inwentarz zabytków 
Bądź pierwszym który skomentuje
