|
Monuments of
Architecture of Kujavia-Pomerania Voivodeship, Poland
Zabytki architektury województwa
kujawsko-pomorskiego
|
Lokalizacja: Mury biegną wokół
Starego Miasta, częściowo wzdłuż ulic Podmurnej, Stare Planty, Wałowej,
przy ulicach Toruńskiej, Biskupiej, al. 3 Maja, Wodnej.
|
|
Datowanie: 2.
poł. XIII w., 1. ćw. XIV w., XV-XVI w.,
|
| Technika,
materiał: Murowane na fundamencie z głazów
narzutowych, z cegły w wątku wendyjskim, gotyckim
i blokowym. |
|
Historia: Z
1267 r. pochodzi informacja o rozpoczęciu budowy murów
miejskich
przez mieszczan Chełmna. W 1. poł. XIV w. i w XV w. mury
podwyższono, zwieńczając je krenelażem. Kolejne podwyższenie połączone
z modernizacją miało
miejsce w XVI w. Około 1620 przebudowano przebramie bramy Chełmińskiej,
umieszczając w niej kaplicę Na Bramce. Uszkodzone w czasie wojen
szwedzkich obwarowania odnowiono w 1678 r., reperowano je także jeszcze
w XIX w. Na lata 1860-1870 datują się prace rozbiórkowe:
rozebrano wszystkie bramy oprócz Chełmińskiej, a także
fragment
murów na południe od bramy Grudziądzkiej. |
|
Pojedynczy
obwód
murów
obronnych, o przebiegu dostosowanym do krawędzi wysoczyzny, na
której położone jest miasto. Od północy i południa wykorzystujące
naturalne warunki obronne
- strome skarpy uniemożliwiające bliskie podejśce. Od strony wschodniej
i
zachodniej, gdzie teren jest bardziej płaski, mury poprzedzone były
dawniej fosą. Murowane z cegły w układzie wendyjskim, w partiach
późniejszych gotyckim i
blokowym, pierwotnie zwieńczone blankowaniem ze strzelnicami, od strony
miasta odsadzka wskazująca na istnienie drewnianego ganku obronnego o
funkcji komunikacyjnej i obronnej, łączącego poszczególne
baszty i bramy.
Spośród sześciu bram zachowana jest jedna - Brama Grudziądzka,
zwana tez Grubińską, zbudowana w 4. ćw. XIII w., broniła wjazdu do
miasta
od wschodu. W XIV w. została powiększona o przedbramie. W dolnej części
ma półkolisty przejazd sklepiony beczkowo z lunetami. W pomieszczeniach
na piętrze przebramia urządzono w XVII w. tzw. kaplicę Na Bramce,
związaną z kultem Matki Boskiej Chełmińskiej. W tym czasie przebudowano
również przedbramie, nadając mu zewnątrz formy manierystyczne -
boniowanie w tynku, szczyt o dekoracji okuciowej. W ścianie
zewnętrznej, nad przejazdem, umieszczona jest głęboka wnęka z rzeźbą
Matki Boskiej Chełmińskiej. Obecnie jest to kopia zniszczonej w czasie
II wojny światowej rzeźby z XVII w. Druga brama, tzw. Merseburska, jest
wzmiankowana w źródłach, prawdopodobnie należy ją utożsamiać z
krzyżacką wieżą obronną, tzw.
Wieżą Mściwoja, na terenie dawnego klasztoru cysterek, ob. SS.
Miłosierdzia.
Baszty są różnych typów: prostokątne i półkoliste, otwarte od strony
miasta i zamknięte.
Rozmieszczone nierównomiernie - od stron najbardziej narażonych na atak
ustawione gęściej. Wyróżniają się:
Baszta Prochowa, prostokątna, czterokondygnacyjna, pierwotnie
odkryta od strony miasta, nakryta
dachem czterospadowym o krótkiej kalenicy, z wąskimi strzelnicami,
Baszta Panieńska, baszta przy klasztorze
dominikanów, prostokątna, otwarta od strony miasta, okrągła
baszta przy kościele Ducha
Świętego. |
|
Bibliografia
- Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie,
z. 4, Dawny powiat
chełmiński, s. 45-54.
- Chrzanowski Tadeusz, Kornecki
Marian, Chełmno,
Wrocław 1991, s. 53-56.
|
Fotografie: Piotr
Kożurno,
Marek
Wieczorek
© ICIMSS |
W pobliżu:
|
|
|
