Kraków - budynek Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół"
Neogotycki Budynek Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" przy ul. Piłsudskiego 27 w Krakowie został wzniesiony w 1889 r. według projektu Karola Knausa. Wnętrze Sali zostało ozdobione malowidłami wykonanymi przez Antoniego Tucha. Na suficie artysta stworzył bogatą dekorację ornamentalną. W górnej części ścian sale obiegał pas z cytatami z Mickiewicza i hasłami sokolimi.
W latach 1894-1895 gmach rozbudowano według projektu Teodora Talowskiego, przylega, ze stylistycznym nawiązaniem do starszej części. W kolejnych latach budynki kilkakrotnie remontowano. W latach 1909-1910 dolna sala otrzymała nową polichromię zaprojektowaną przez Józefa Mehoffera. W latach 1939-1945 budynek był użytkowany przez Niemców, którzy przeprowadzili wiele przeróbek, m. in. zamalowano polichromie Mehoffera. W 1947 r. władze komunistyczne uznały Towarzystwo Gimnastyczne za organizację niepożądaną politycznie, odebrano "Sokołowi" budynek, dokumenty i sprzęt. Jego reaktywacja miała miejsce po upadku komunizmu w 1989 r. Rekonstrukcja, konserwacja i remont budynku przeprowadzono w latach 1991-1995.
Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" powstało w 1867 r. we Lwowie, było ówcześnie pionierską organizacją wychowania fizycznego i sportu. W Krakowie "Sokół" został założony w 1885 r. Jego członkowie przyczynili się do popularyzacji gimnastyki w społeczeństwie polskim. Sokół działał aktywnie w okresie zaborów, po odzyskaniu niepodległości oraz w okresie międzywojennym.
Gmach został wzniesiony na rzucie prostokąta, w jego skład wchodzą dwa budynki powstałe w różnym czasie. Bryła murowana z cegły, wsparta na cokole, wzmocniona szkarpami.
Elewacja południowa nowej części, przylegającego od wschodu do pierwotnego gmachu jest dwukondygnacyjna, pięcioosiowa. Umieszczone między szkarpami prostokątne okna zostały zaakcentowane opaskami, wejście na środkowej osi. Okno drugiej kondygnacji skrajnej osi od zachodu objęte wspartym na narożnej kolumnie balkonem.
Elewacja wschodnia gmachu pięcioosiowa, prostokątne okna zaakcentowane opaskami, wejście na środkowej osi. Elewacja zwieńczona trójkątnym szczytem ze sterczynami w górnej części. W dolnej części szczytu, nad oknami trzech środkowych osi znajdują się półkoliste blendy z dekoracją malarską wykonaną w 1905 r. Przedstawienia nawiązują do przeznaczenia budynku i przedstawiają dyscypliny sportowe znane ze starożytnych Olimpiad. W środkowej blendziej znajduje się bogini Demeter - jedyna kobiety uprawionej do obecności w trakcie igrzysk - z wieńcem oliwnym przeznaczonym dla uczetników skoków w dal z ciężarkami, a także scena z zapaśnikami i dyskobolem czy uczestnikami zawodów hippicznych.
Toruń - płaskorzeźby z elewacji kamienicy przy ul. Kujota 6
Dom przy ul. Kujota 6 w Toruniu został zbudowany w 1904 r. według projektu mistrza urządzeń budowlanych Reinharda Uebricka. Był on również pierwszym właścicielem nieruchomości. W 1919 r. dom nabył mistrz budowlany Karl Westphal. W latach 1929-39 właścicielem był Eugeniusz Ratyński z Wilna.
Budynek składa się z dwóch nierównych skrzydeł połączonych pod kątem prostym. Dłuższe skrzydło zwrócone jest do ulicy Kujota. Dom jest dwutraktowy i trzypiętrowy. Od strony ulicy Rybaki środkowa część kamienicy jest wysunięta w formie ryzalitu i zwieńczona szczytem. Elewacja główna jest sześcioosiowa, dzieli ją nieznaczny lizenowy ryzalit w trzeciej osi oraz wieloboczny dwukondygnacyjny wykusz w skrajnej prawej osi z balkonem na szczycie, oba zwieńczone szczytami. Szczyt ryzalitu od strony ulicy Rybaki jest zwieńczony figurą orła. Fasadę zdobi dekoracyjne zestawienie użytego materiału, szarego tynku i różowego piaskowca oraz detale - plakiety z wyobrażeniami roślin. Obramowania okien wieńczą płaskorzeźbione kwiaty, np. lotosu. Do wnętrza prowadzą secesyjne drzwi z ornamentem roślinnym.
Pod jednym z wykuszy na fasadzie od strony ul. Kujota umieszczono kamienne płaskorzeźby z przedstawieniami scen z bajki Ezopa o lisie i bocianie.
Katowice - rzeźby z fasady Teatru Śląskiego
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach został zbudowany w 1907 r. według projektu Carla Moritza (1863-1944), niemieckiego architekta, projektanta wielu budynków użyteczności publicznej na terenie Rzeszy m.in. teatrów w Kolonii, Düren, Wuppertalu i Stralsundzie. Budynek położony jest w centrum miasta we wschodniej części Rynku, pomiędzy ulicami Teatralną i Warszawską. Składa się z wielokondygnacyjnego korpusu, do którego przylega od zachodu półokrągła część poprzedzona frontonem. Fasada ozdobiona była pierwotnie dwoma płaskorzeźbami flankującymi tympanon ze scenami nawiązującymi do Pierścienia Nibelunga. W centralnej części frontonu znajdują się ponadto trzy płaskorzeźby o motywach antropomorficznych przywrócone na fasadę na przełomie XX i XX w., po nich demontażu w latach 60. Pierwotnie na wstędze w centralnej części tympanonu znajdował się również napis w języku niemieckim "Deutschem wort deutscher art" (pol. Niemieckim słowem niemieckiej sztuce), który następnie został usunięty, a w 1976 r. zastąpiony obecnym "Teatr im. St. Wyspiańskiego". Do teatru prowadzą trzy portale flankowane wielobocznymi filarami zwężającymi się ku górze, zwieńczone figurami ludzkimi, być może muzami.
Dekoracje malarskie
Wśród cyklów malarskich, interesującym przykładem są bardzo dobrze zachowane dekoracje podniebień schodów z toruńskiej klatki schodowej, gdzie na całej jej długości wśród geometrycznych zdobień w stylu secesji wiedeńskiej znajdujemy przedstawienia rozmaitych budowli, w tym pałaców, willi czy wiatraka. W sieniach umieszczano też scenki rodzajowe. Przykładem mogą być te z bydgoskiej kamienicy, wykonane przez Brunona Gęstwickiego, z przedstawieniem na tle sielskiego pejzażu postaci kobiet, meżczyzn, a także saren i łabędzi. Wiele takich dekoracji zostało jednak zamalowanych i tylko od czasu do czasu pojawiają się wiadomości o odkryciu przez konserwatorów interesujacego wystroju domów mieszkalnych.
Łódź - pałac Juliusza Kindermanna
Pałac miejski Juliusza Kindermanna przy ul. Piotrkowskiej 137/139 w Łodzi został zbudowany w latach 1907-1909 według projektu wiedeńskiego architekta Karla Seidla. Juliusz Kindermann był fabrykantem łódzkim, w 1892 r. założył własne przedsiębiorstwo wyrobów bawełnianych. Architekci wznosząc jego rezydencję wzorowali się na budowlach włoskiego renesansu, pałac został również utrzymany w stylistyce o cechach modernizmu. Elementy wystroju wnętrza zostały zrealizowane w stylu secesji. Rezydencja miała spełniać funkcje biurowe, mieszkalne i magazynowe. Projekt zakładał budowę domu z dwiema parterowymi stajniami. Wzniesiono budynek frontowy, jedną dwupiętrową oficynę i stajnię. Parter pełnił funkcje handlowe, piętro zajmowały salony, dalsze piętro i oficyna stanowiły część mieszkalną. W latach 1940-1941 budynek przebudowano, zmianie uległo głównie wnętrze i elewacja od strony dziedzińca. W 1967 r. sień przejazdową zmieniono na podcienia arkadowe. Obok budynku, w miejscu gdzie według pierwotnego projektu miała stać północna część pałacu, wybudowano gmach sądu, który nawiązuje stylistyką do elewacji pałacu Juliusza Kindermanna.
Bydgoszcz - kamienica przy ul. Trójcy Św. 23
Kamienica z 1904 roku przy ul. Świętej Trójcy 23 w Bydgoszczy, zaprojektowana przez niemieckiego architekta Ernsta Petersa dla polskiego mistrza budowniczego Ciechanowskiego. Zastosował on typowo berliński detal secesyjny: maski, głowy kobiecie, na kamienicy można znaleźć również przedstawienia robotników przy pracy. Polichromie na klatce schodowej, datowane na 1907 r., są autorstwa Brunona Gęstwickiego, który zrealizował tę pracę dla swojego wuja, właściciela kamienicy. Pierwotnie cała klatka schodowa, łącznie ze sklepieniem, pokryta była malowidłami, ale w czasie remontów uległy one zniszczeniu. Zachowane fragmenty nawiązują do secesji wiedeńskiej, a także twórczości Jacka Malczewskiego i Vlastimila Hofmana.